Månadsoppteljing #106 | Mars i bøker

Mars var: Ein månad som eg vérmessig ikkje burde bli overraska over, men stadig blir det. Eg har vore i by'n ein tur og høyrt professor Tone Selboe snakka om boka si Kjærlighetsbrev i forbindelse med Alexander Kielland-året. Oppdraget hennar var å knytte band mellom Camilla Wergeland og Kielland.

I mars har eg lest: Ein heil del som vanleg, og eit par veker før påske slukte eg tre krimbøker på rappen. Det er ulikt meg, men så artig!

* J.M. Coetzee: Polakken (papir frå biblioteket)

* Jon Fosse: Teaterstykke 1 (papir frå biblioteket)

* Kjell Arild Pollestad og Torgeir Bygstad: Med Garborg til jærs - før 1924 (papir frå biblioteket)

* John le Carré: Telefon til avdøde (George Smiley #1) (lyd frå Nextory)

* John le Carré: Mord av klasse (George Smiley #2) (lyd frå Nextory)

* Camilla Collett: Amtmannens døtre (papir frå hylla) OTS

* Peter May: Svarthuset (Lewis #1) (papir frå hylla) OTS

* Peter May: Lewismannen (Lewis #2) (papir frå hylla) OTS

* Peter May: Lewisbrikkene (Lewis #3) (papir frå hylla) OTS

* Gabriela Wiener: Undiscovered (lyd frå Nextory) IBP

* Tone Selboe: Kjærlighetsbrev (papir frå biblioteket)

* Elin Brend Bjørhei: Døden i Munkemyra (Feriemysteriene #1) (papir frå biblioteket)

* Jenny Erpenbeck: Kairos (papir frå biblioteket) IBP

* Sofi Oksanen: Putins krig mot kvinner (papir frå biblioteket)

* Veronica Raimo: Lost on Me (lyd frå Nextory) IBP

* Louise Kennedy: Overtredelser (papir frå biblioteket)

I mars fullførte eg ikkje og fortsetjer med:

* Kiran Desai: Tapets barn (papir frå bokhylla) 1001

* George Eliot: Middlemarch (papir frå hylla) 1001 OTS

* John le Carré: Spionen som kom inn fra kulden (George Smiley #3) (lyd frå Nextory)

I mars har eg kjøpt:

* George Eliot: Middlemarch

Frå Løvås bruktbu:

* J.M. Coetzee: Barndom

* J.M. Coetzee: Foe

* J.M. Coetzee: Før barbarene kommer

* J.M. Coetzee: I det mørke landet

* J.M. Coetzee: Jernalder

* J.M. Coetzee: Langsom mann

* J.M. Coetzee: Mesteren fra Petersburg

* J.M. Coetzee: Michael K. Hans liv og tid

* J.M. Coetzee: Ungdom

* J.M. Coetzee: Vanære

* Henrik Ibsen: Catilina/Gildet på Solhaug

* Henrik Ibsen: Fru Inger til Østråt

* Henrik Ibsen: Keiser og Galilæer

* Peter May: Svarthuset

* Peter May: Lewismannen

* Peter May: Lewisbrikkene

I april skal eg: Svært lite sosiale arrangement planlagt, men finner alltid på noko. 9. april kjem kortlista til Booker-prisen, og eg kjenner eg må ha eit par til frå langlista før den tid.

XOXO

The 2024 International Booker Prize | Ia Genberg, Gabriela Wiener og Jenny Erpenbeck

Ia Genberg (f. 1967) er ein svensk forfatter og journalist. Ho debuterte i 2012 med romanen Söta fredag og har etterpå gitt ut roman og novellesamling. Romanen Detaljerna kom ut i 2022, har blitt omsett til norsk, og Genberg mottok den høgthengande August-prisen for denne romanen. Ia Genberg har nå debutert i Booker-samanheng. Omsetjar Kira Josefsson er skribent, redaktør og omsetjar som jobber mellom svensk og engelsk.

The Details handler om fire mennesker: Johanna, Niki, Alejandro og Birgitte. Forteljaren er namnlaus, men i ein feberdøs erindrer ho disse fire personene som alle vart borte for ho i årenes løp. Den er godt skrevet, du blir dratt inn i handlinga, den er kort og grei, men muligens ein anelse for intellektuell for meg. Eg las den i januar, men dessverre var den fort lest og fort gløymt.

| Tittel: The Details | Originaltittel: Detaljerna | Utgitt: 2022 | Min utgåve: 2023 | Format: Innbundet, 140 sider | Forlag: Weyler (svensk), Oktober (norsk), Wildfire (britisk) |

Gabriela Wiener (f. 1975) er ein peruansk forfatter og journalist som bur i Madrid. Wiener har skrevet både romaner og sakprosa, og skriver jamnleg for spanske magasiner. Omsetjar Julia Sanches har omsett over tjue bøker frå spansk, portugisisk og katalansk til engelsk. I 2023 var Sanches saman med forfatter Eva Boulder på kortlista til den internasjonale Booker-prisen.

Undiscovered er ein delvis sjølvbiografisk roman, delvis fiksjon. Hovudpersonen/forfatteren mistenker at ho er i slekt med den østerriske oppdageren Charles Wiener, og bestemmer seg for å undersøke dette nærmare. Resultatet blir ei bok om familie, Perus dramatiske historie, Frankrikes kolonihistorie, sex, døden og spørsmålet henger alltid der. Er det tilfellet at Charles Wiener er opphavsmannen til familien? Eg har lytta til denne boka, og liker at innleseren har spansk aksent, men sjølve boka var ikkje min kopp te.

| Tittel: Undiscovered | Utgitt: 2021 | Min utgåve: 2023 | Format: Innbundet, 146 sider | Forlag: Pushkin Press |

Jenny Erpenbeck (f. 1967) er ein tysk forfatter. Ho har publisert fire romaner før den nominerte romanen Kairos. Omsetjar Michael Hofmann er og poet og anmelder. Han har publisert ei rekke diktsamlinger, og omsetter for det meste frå tysk.

Kairos handler om det dysfunksjonelle forholdet mellom 19-årige Katharina og 53-årige Hans. Dei møtes tilfeldig på ein buss i 1986 og held på med sitt hemmelige forhold i ti år. Det som i utgangspunktet ser det sjarmerende ut, men etterkvart viser Hans sin sanne side. Når Katharina i tillegg finner seg ein mann på alder med seg sjølv blir ikkje det godt tatt imot av Hans. Eg har ikkje lest noko anna av Erpenbeck, men eg har lest at Tysklands historie er eit element ho bruker i sine bøker. Det er eit godt element, men ikkje når det blir meir interessant enn det romanen eigentleg handler om. I tillegg syns eg romanen er for lang, og i enkelte tilfeller meget repetitiv.

| Originaltittel: Kairos | Utgitt: 2021 | Min utgåve: 2022 | Format: Innbundet, 319 sider | Forlag: Forlaget Oktober (norsk), Granta Books (britisk) |

XOXO

The 2024 International Booker Prize | Longlist

13 bøker har fått plass på langlista, og den er som følger:

* Not a River by Selva Almada, translated by Annie McDermott

* Simpatía by Rodrigo Blanco Calderón, translated by Noel Hernández González and Daniel Hahn

* Kairos by Jenny Erpenbeck, translated by Michael Hofmann

* The Details by Ia Genberg, translated by Kira Josefsson

* White Nights by Urszula Honek, translated by Kate Webster

* Mater 2-10 by Hwang Sok-Yong, translated by Sora Kim-Russell and Youngjae Josephine Bae

* A Dictator Calls by Ismail Kadare, translated by John Hodgson

* The Silver Bone by Andrey Kurkov, translated by Boris Dralyuk

* What I'd Rather Not Think About by Jente Posthuma, translated by Sarah Timmer Harvey

* Lost on Me by Veronica Raimo, translated by Leah Janeczko

* The House on Via Gemito by Domenico Starnone, translated by Oonagh Stransky

* Crooked Plow by Itamar Vieira Junior, translated by Johnny Lorenz

* Undiscovered by Gabriela Wiener, translated by Julia Sanches

I pressemeldingen står det følgande:

"The 2024 longlist for the International Booker Prize, the world’s most significant award for a single work of translated fiction, is announced today. 

With over a quarter of the nominated titles written by South American authors, and with books representing Brazil, Argentina, Peru and Venezuela, the longlist signals a second ‘boom’ in Latin American fiction.  

The 13 longlisted books are translated from ten original languages: Albanian, Dutch, German, Italian, Korean, Polish, Portuguese, Russian, Spanish and Swedish. While some authors and their books might be unfamiliar to English-speaking readers, many are considered to be their respective countries’ greatest living writers. The inaugural winner of the prize in 2005, Ismail Kadare, makes the longlist. Nine authors and nine translators are longlisted for the first time. 

A number of the books highlight the struggles of individuals and minorities in the face of oppression. History – both personal and national – weighs heavily on characters, whether as a result of the hangover of communism in Eastern Europe, the legacy of slavery and land theft in Brazil, or the stultifying effect of military dictatorship in Korea."

I første omgang vil eg lese alt, men tid og tilgang til bøkene speler inn her. Eg har allerede lest The Details og har Kairos på lån frå biblioteket. Resten må eg på jakt etter.

XOXO

"Amtmannens døtre" av Camilla Collett

Camilla Collett (1813-1895) er norsk litteraturs første store kvinnelege forfatter. Ho vaks opp i eit embetsmannsmiljø på Eidsvoll med foreldre, ei søster og tre brødre. Den eine broren er dikteren Henrik Wergeland. Som ganske ung forelska ho seg i brorens litterære motstander, Johan Sebastian Welhaven, noko som fekk betydning både for livet hennar og forfatterskapet. I 1841 vart ho gift med juristen Peter Collett og fekk fire barn, men allerede i 1855 vart ho enke då mannen døde av lungebetennelse. Camilla Collett har vore aktiv i kvinnesaksforeninger, og skreiv i ein rekke sjangre. Det er likevel romanen Amtmannens døtre som står som hovudverket i hennar bibliografi.

Amtmannens døtre handler i hovudsak om amtmann Ramms yngste dotter, Sofie, og hennar kamp for kjærleik. Tidlegare har to av søstrene hennar, Louise og Marie, gifta seg med menn som dei eigentleg ikkje elsker. Ved romanens begynnelse er det amtmannen og frue samt dei yngste barna Amalie, Sofie og Edvard som er heime. Edvards nye huslærer, Georg Kold, er på veg. Utover i romanen blir Sofie og Georg betatt av kvarandre, men utgangspunktet deira er vidt forskjellig. Amtmann Ramms døtre burde ha gode skussmål for lukkelege ekteskap då dei blir beskrevet som vakre og musikalske, og har blitt oppdratt etter anerkjente mønstre for kvinneleg dyd. Likevel er ikkje dette tilfellet, og Sofie vil for alt i verda gifte seg med nokon ho elsker, og unngå det kjærleikslause ekteskapa som søstrene har.

Det er fleire stemmer i denne romanen, og som Kaja Schjerven Mollerin skriver i etterordet så er Amtmannens døtre ein merkeleg roman. 

"I første del av boka får vi et lappeteppe av en historie, fortelleren går inn og ut av sin egen beretning, inn og ut av Sofies dagbok, av Georg Kolds brev til og fra Margrethe, og Margrethes etterlatte papirer. Collett anstrenger seg ikke akkurat for å få de ulike delene til å henge sømløst sammen. Jeg-stemmen skifter, ofte brått, men vi befinner oss hele veien i et intimt, personlig rom." (s. 325) 

Akkurat dette som Mollein skriver i etterordet tenkte eg på under lesing av første del. Det irriterte meg grenselaust at det var så uordentlig satt i hop, og eg trur det øydela ein del av mi oppleving med romanen. Det andre som øydela denne romanen for meg er kjærleikshistorien. Den er totalt annleis enn dei fleste kjærleikshistorier i klassiske romaner, og det kjem til å ta tid å akseptere at slik var det, og slik vart det i denne romanen.

XOXO

| Utgitt: 1854-55 | Min utgåve: 2023 | Format: Hefta, 328 sider | Forlag: Gyldendal Norsk Forlag |

"Polakken" av J.M. Coetzee

John Maxwell Coetzee (f. 1940) er ein sørafrikansk forfatter som i 2006 vart australier. Coetzee har fleire romaner og andre bøker på samvittigheten og vant Nobels litteraturpris i 2003. I 1983 (for Foe) og 1999 (for Disgrace) vant han Booker-prisen, og han har vore både kort- og langlista til prisen (langliste 2003, 2005, 2016; kortliste 2009). Han blir rekna som ein av vår tids fremste forfattere, og med denne nyaste utgivelsen får eg lyst til å lese forfatterskapet hans på nytt (eg har lest seks av romanene hans).

Polakken handler om den aldrende pianisten Witold Walczykiewicz som etter ein konsert i Barcelona forelsker seg i vertinna Beatriz. Beatriz er med i eit selskap som arrangerer konserter med ulike musikere, er ca tjue år yngre enn Witold og gift. Årsaken til at Witold fekk kallenamnet polakken av selskapet var: "Avgjørelsen om å invitere polakken, hvis navn inneholder så mange w-er og z-er at ingen i styret engang forsøker å uttale det - de omtaler ham bare som polakken - blir fattet etter en del sjelegransking." (s. 9) Beatriz og resten av tilhørerne blir ikkje udelt begeistra for polakkens tolkning av sin landsmann Chopin, men den påfølgende middagen med to andre i selskapet blir interessant.

Etter konserten tar Witold kontakt med Beatriz fleire gonger, både via brev og e-post. Han inviterer ho til å vera i lag med han når han er i nærleiken for å undervise, og inviterer ho med til Brasil. Beatriz avslår fleire gonger, og påpeiker at ho er gift. Faktum er at ekteskapet har gått i stå, men det er visst tilfellet blant dei fleste i omgangskretsen. Til slutt bestemmer Beatriz seg for å ta saken i eigne hender, serverer ektemannen ei kvit løgn og inviterer Witold til sommerhuset. Det blir ei veke ingen gløymer.

Polakken er ein kort roman på knappe 140 sider, men dei fleste av romanene til Coetzee er korte og konsise. Den er godt skrevet og med eit tema få andre skriver om, og eg likte den. Det er ikkje wow-faktor, men Coetzee fascinerer meg. Eg innbiller meg at J.M. Coetzee er ein klok mann som utfører nøye research før han skriver om noko. På side 62 står det: "Ja, jeg kunne si farvel til Polen og kjøpe meg en leilighet i Valldemossa og vente på en fransk dame, en George Sand som er lei av franske menn med grove vaner, som ønsker å gi sin kjærlighet til en forsiktig polakk." Nerden i meg kaster seg over Google, og finner ut at den franske forfatteren George Sand (med fødenamnet Amantine Lucile Aurore Dupin de Francueil) hadde eit forhold til den polske komponisten og pianisten Frédéric Chopin på slutten av 1830-talet. Slike digresjoner syns eg er artig å finne i romaner.

Eg prøver så godt eg kan å halde fast i forfattere som ikkje er frå Vesten, og akkurat Coetzee har eg likt i mange år. Anbefales!

XOXO

Andre som har lest romanen: 

| Tine |

| Originaltittel: The Pole, omsett av John Erik Bøe Lindgren | Utgitt: 2023 | Min utgåve: 2024 | Format: Innbundet, 137 sider | Forlag: Cappelen Damm |